Chanh leo, ớt tươi nhập ‘cuộc chơi’ hậu kiểm quốc tế
Bước tiến cho xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc. Với việc ký kết 2 nghị định thư mới bao gồm : (1) Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả ớt xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc; (2) Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả chanh leo xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc. Việt Nam chính thức đưa mặt hàng chanh leo và ớt tươi vào danh sách các sản phẩm nông sản xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Đây được xem là cuộc chơi minh bạch, nơi không chỉ xuất khẩu mà còn phải vượt qua hậu kiểm
(Ông Nguyễn Quang Hiếu – phát biểu tại hội nghị )
Chiều ngày 25/6/2024 diễn ra hội nghị trực tuyến hướng dẫn về sản xuất và xuất khẩu ớt tươi, chanh leo sang thị trường Trung Quốc: Chủ trì hội nghị ông Nguyễn Quang Hiếu – phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật nhấn mạnh :’ Nghị định thư là văn bản cam kết song phương giữa 2 bộ ngành, hai quốc gia. Doanh nghiệp Việt từ nay không còn xuất hàng theo kiểu nhắm mắt đưa chân ” nữa, mà phải hiểu rõ luật chơi kể cả sau khi hàng đã qua cửa khẩu’.
Một trong những điểm quan trọng nhất của nghị định thư là cơ chế hậu kiểm. Cụ thể, phía Trung Quốc sẽ tổ chức kiểm tra định kỳ các vùng trồng và cơ sở đóng gói đã được cấp mã số. Nếu phát hiện sai phạm sẽ tiến hành điều tra nguyên nhân, yêu cầu khắc phục và chỉ khi nào đáp ứng đầy đủ điều kiện, quyền xuất khẩu mới được khôi phục. Đây là khác biệt căn bản so với trước khi các quy định tạm thời không có cơ chế phục hồi rõ ràng sau vi phạm.
Đây là bước ngoặt lớn, chuyển từ các hướng dẫn kỹ thuật tạm thời thiếu cơ sở pháp lý sang khung pháp lý ổn định 5 năm, mở ra cơ hội minh bạch và bền vững cho ngành nông sản Việt.
Một điểm tích cực khác là tỷ lệ lấy mẫu kiểm tra đã được quy định cụ thể 2% đối với mỗi lô hàng. Nếu Việt Nam duy trì tốt, sau vài năm có thể được giảm xuống còn 1%, giúp tiết kiệm chi phí và tăng hiệu quả chuỗi cung ứng. Đặc biệt, nghị định thư cũng mở hoàn toàn về tuyến vận chuyển. Trước đây, chanh leo chỉ được phép đi qua 7 cửa khẩu nhưng hiện tại doanh nghiệp có thể xuất bằng đường biển, đường bộ, miễn là phù hợp với chức năng từng cửa khẩu.
( Vườn trồng ớt xuất khẩu)
Tại hội nghị, các doanh nghiệp đã đặt nhiều vấn đề muốn làm rõ như: Mã số bao giờ được duyệt; phía bạn tiến hành thanh tra, kiểm tra thì ai sẽ chi trả chi phí phát sinh; điều kiện xuất khẩu có bắt buộc cần GAP hay không; xuất khẩu qua cảng biển có bị hạn chế…?
Với câu hỏi về thời gian cấp mã số, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết quy trình hiện do địa phương kiểm tra trực tiếp, cấp mã, sau đó chuyển danh sách về Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tổng hợp và gửi cho phía Trung Quốc phê duyệt. Tuy nhiên, phía bạn không duyệt ngay mà tổng hợp 3 tháng một lần. Kinh nghiệm cho thấy, các đợt phê duyệt mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói thường rơi vào các tháng 3, 6, 9. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp và HTX cần có kế hoạch chủ động, tránh bị chậm tiến độ đơn hàng do lệch chu kỳ phê duyệt.
Một điểm nhiều doanh nghiệp quan tâm là yêu cầu về tiêu chuẩn GAP. Phía Trung Quốc mong muốn vùng trồng, cơ sở đóng gói đáp ứng GAP hoặc tương đương. Tuy nhiên, Cục đã đàm phán để giữ sự linh hoạt, chỉ cần có bằng chứng sản xuất an toàn, truy xuất được nguồn gốc, đảm bảo các tiêu chí về môi trường, an toàn thực phẩm và phúc lợi xã hội thì vẫn được chấp nhận. Điều quan trọng là minh bạch và có thể chứng minh.
( Mặt hàng chanh leo được xuất khẩu chính ngạch sang TQ)
Về chi phí kiểm tra đột xuất – một phần không nhỏ trong hậu kiểm, ông Hiếu nêu rõ: Theo thông lệ quốc tế, nước xuất khẩu phải chi trả. Nếu rơi vào kế hoạch chung, Cục sẽ xin ngân sách nhà nước. Nhưng nếu kiểm tra đột xuất, chúng tôi rất mong sự đồng hành từ doanh nghiệp và hiệp hội. Đây không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là sự chia sẻ trách nhiệm trong việc bảo vệ uy tín quốc gia.