Những yêu cầu chính khi xuất khẩu nông sản phẩm sang Trung Quốc.

Thị trường Trung Quốc là thị trường lớn và giàu tiềm năng, tiêu thụ phần lớn nông sản xuất khẩu của Việt Nam. Đây là thị trường gần, nhu cầu đa dạng, mở ra cơ hội lớn nhưng cũng đòi hỏi tuân thủ chặt chẽ các quy định về chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

Những yêu cầu chính khi xuất khẩu sang Trung Quốc:

(1) Phải có “thỏa thuận/ghi nhớ về yêu cầu KDTV” (phytosanitary protocol) cho từng loại hàng.

Nhiều loại trái cây/rau chỉ được phép nhập khi có “protocol” giữa hai nước (ví dụ: một số loại như chanh leo, dừa, v.v. có thông báo riêng của Hải quan Trung Quốc). Nếu chưa có protocol thì không được phép xuất chính ngạch.

(2) Đăng ký/được phép trong hệ thống GACC (General Administration of Customs of China)

Các nhà xuất khẩu, cơ sở đóng gói/ nhà máy đông lạnh, vùng trồng phải được đăng ký/được cấp mã số theo hệ thống của GACC để lô hàng được làm thủ tục hải quan và thông quan. Ngoài ra, nhập khẩu phải có doanh nghiệp Trung Quốc (importer) đăng ký với GACC khi làm thủ tục.

(3) Giấy chứng nhận KDTV (phytosanitary certificate) do Cơ quan Bảo vệ Thực vật Việt Nam cấp, kèm lời chú thích (additional declaration) khi Trung Quốc yêu cầu (ví dụ: ghi rõ mã/nội dung cơ sở đóng gói, vườn được đăng ký).

(4) Tuân thủ tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và MRLs (giới hạn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật) của Trung Quốc (GB 2763 và các cập nhật).

Các mẫu xét nghiệm có thể được kiểm tra tại cửa khẩu. Nếu dư lượng vượt giới hạn hoặc phát hiện mầm bệnh/đối tượng kiểm dịch, lô hàng có thể bị trả về hoặc tiêu hủy. Vì vậy phải test trước và lưu hồ sơ phân tích.

(5) Yêu cầu đóng gói, nhãn mác, điều kiện vệ sinh, vật liệu đóng gói

Bao bì phải sạch, mới (nhiều thông báo nêu rõ “không dùng lại bao bì đã sử dụng”), có nhãn đúng quy định. Một số loại còn yêu cầu xử lý nhiệt/lạnh, khử trùng, rửa thuốc, cold-chain.

(6) Kiểm tra, kiểm dịch tại cửa khẩu Trung Quốc.

Khi hàng đến, hải quan/kiểm dịch Trung Quốc sẽ kiểm tra hồ sơ, lấy mẫu xét nghiệm, kiểm tra thực tế; nếu đủ điều kiện thì cho thông quan, nếu không sẽ xử lý theo quy định (trả về/tiêu hủy/phun khử khuẩn). Các thông báo cụ thể cho từng loại thường được ban hành bởi Hải quan Trung Quốc.

– Một số lưu ý:

+ Trung Quốc cập nhật MRLs và danh mục thuốc cấm thường xuyên – phải kiểm tra cập nhật trước mỗi lô hàng.

– Nhiều lô hàng Việt Nam từng bị trở lại vì không có thông tin vườn/đóng gói được đăng ký trong giấy kiểm dịch – nên đảm bảo thông tin đăng ký trùng khớp giữa giấy chứng nhận và danh sách GACC.

– Một số nghị định thư để xuất khẩu nông sản phẩm sang Trung quốc:

Việt Nam đã ký nghị định thư để xuất khẩu nhiều nông sản phẩm sang Trung Quốc như: Dưa hấu, sầu riêng, chuối tươi, khoai lang, măng cụt, chanh leo, ớt tươi, dừa tươi, sầu riêng đông lạnh, gạo,….. Ngoài ra, một số mặt hàng khác đã được ký thỏa thuận nhưng chưa có nghị định thư, bao gồm: Thanh long, chôm chôm, xoài, vải, nhãn và mít.

+ Nghị Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả ớt tươi xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc, ký ngày 18/4/2025. Nghị định thư này quy định các yêu cầu chi tiết về mã số vùng trồng, CSĐG, quy trình xử lý dịch hại, tồn dư thuốc BVTV, và cấp giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật.

Theo Nghị định thư doanh nghiệp muốn xuất khẩu quả ớt tươi sang Trung Quốc cần đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc sau:

Mã số vùng trồng: Ớt phải được trồng tại vùng được cấp mã số và đã đăng ký với Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC). Vùng trồng cần thực hiện quản lý sinh vật gây hại và áp dụng các nguyên tắc canh tác an toàn, như:

Thường xuyên giám sát, điều tra và áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) đối với các đối tượng kiểm dịch mà phía Trung Quốc quan tâm; có hồ sơ theo dõi đầy đủ. Sử dụng giống sạch bệnh, tuân thủ danh mục thuốc BVTV được phép lưu hành; tuyệt đối không sử dụng thuốc cấm, thuốc ngoài danh mục hoặc vượt ngưỡng cho phép. Toàn bộ quy trình canh tác, bón phân, sử dụng thuốc BVTV, thu hoạch phải được ghi chép và lưu trữ để phục vụ truy xuất nguồn gốc khi có yêu cầu. Vùng trồng phải có ranh giới rõ ràng, diện tích ổn định, có hệ thống tưới tiêu, thoát nước và biện pháp ngăn ngừa lây lan sâu bệnh. Cơ quan chuyên môn của Việt Nam và phía GACC có thể kiểm tra, đánh giá lại vùng trồng định kỳ; nếu không đáp ứng yêu cầu, mã số sẽ bị tạm dừng hoặc hủy bỏ.

Mã số cơ sở đóng gói: Ớt được sơ chế, phân loại và đóng gói tại cơ sở đạt điều kiện vệ sinh, được cấp mã số đóng gói và đăng ký với GACC.

Kiểm soát dịch hại và tồn dư thuốc: Sản phẩm phải không nhiễm các sinh vật kiểm dịch do GACC chỉ định và dư lượng thuốc bảo vệ thực vật phải nằm trong ngưỡng cho phép.

Quy trình xử lý và giám sát: Ớt cần được xử lý sơ bộ (lọc tạp chất, phân loại, làm sạch), đóng gói tại nguồn và giám sát chất lượng theo các tiêu chuẩn quốc tế, như theo HACCP.

Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật: Đây là giấy tờ bắt buộc đi kèm mỗi lô hàng, do Cục Bảo vệ thực vật cấp sau khi đã kiểm tra chất lượng và điều kiện sinh vật gây hại.

+ Nghị định thư xuất khẩu Gạo sang Trung Quốc: Nghị định thư xuất khẩu gạo sang Trung Quốc đã được ký kết lần đầu năm 2004 và sửa đổi vào năm 2016. Yêu cầu chung bao gồm gạo phải không nhiễm sinh vật gây hại, không chứa hóa chất cấm, có quy trình kiểm soát vệ sinh nghiêm ngặt, và được khử trùng để loại bỏ côn trùng sống.

– Nghị định thư yêu cầu về vệ sinh ATTP đối với cám gạo và cám chiết ly làm thức ăn chăn nuôi xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc được ký ngày 15/4/2025.

Nghị định thư về vệ sinh ATTP đối với cám gạo và cám chiết ly xuất khẩu sang Trung Quốc quy định sản phẩm không nhiễm sinh vật gây hại, hóa chất cấm, độc tố nấm mốc; phải có quy trình kiểm soát vệ sinh nghiêm ngặt và ghi nhẵn song ngữ đầy dủ thông tin. Các cơ sở sản xuất phải được Việt Nam phê duyệt và đăng ký với Tổng cục hải quan Trung Quốc (GACC), đồng thời lô hàng phải kèm Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật do Việt Nam cấp.

– Nghị định thư xuất khẩu dưa hấu sang Trung Quốc: Nghị định thư này chính thức có hiệu lực từ ngày 12/6/2024. Quy định các yêu cầu KDTV, mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói theo tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt (GAP), hệ thống truy xuất nguồn gốc và việc không được nhiễm 5 đối tượng KDTV. Các vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được cấp mã và giám sát chặt chẽ, đảm bảo dưa hấu tươi đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của Trung Quốc.

– Nghị định thư về xuất khẩu chuối tươi sang Trung Quốc: là một thỏa thuận giữa Bộ NN&PTNT Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc, được ký kết ngày 1/11/2022, quy định các yêu cầu kiểm dịch thực vật để xuất khẩu chuối. Các yêu cầu chính bao gồm: vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được đăng ký và cấp mã số, tuân thủ quy trình quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc, áp dụng thực hành nông nghiệp tốt (GAP), và đảm bảo chuối không nhiễm các đối tượng kiểm dịch thực vật mà Trung Quốc quan tâm.

Chuối xuất khẩu phải là chuối xanh non, thu hoạch trong vòng 10-16 tuần sau khi ra hoa.

– Một số nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc hiện nay:

Sầu riêng (là mặt hàng xuất khẩu rất nhiều, có giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc rất cao); Chuối (Chuối Việt Nam cũng là một trong những sản phẩm chủ lực xuất khẩu sang Trung Quốc); Dưa hấu; Mãng cầu; Mít; Măng cụt; Chanh dây; Ớt (Chili pepper); Dừa tươi (Dừa tươi cũng được xuất khẩu sang Trung Quốc theo các thỏa thuận mới); Khoai lang; Thanh long (Dù chưa có giao thức hoàn toàn cho một số mặt, nhưng thanh long vẫn là loại được xuất qua Trung Quốc); Vải; Nhãn; Xoài, …

Các loại như rambutan, longan, lychee, xoài cũng được xuất – mặc dù chưa tất cả đều đã ký giao thức chính thức.

Cám gạo (Rice bran): Cám gạo và cám gạo đã tách dầu (“defatted rice bran”) cũng được phép xuất khẩu theo thỏa thuận kiểm dịch/safety./.

Nguồn: Trạm KDTV nội địa