Thực trạng về công tác Kiểm dịch thực vật nội địa tại Thanh Hóa

Công tác kiểm dịch thực vật nội địa giúp ngăn chặn dịch hại lây lan, bảo vệ sản xuất và an toàn sinh học. Đây là nhiệm vụ quan trọng để giữ ổn định sản xuất và nâng cao chất lượng nông sản.

– Kiểm dịch thực vật (KDTV) là một khâu không thể thiếu trong chuỗi cung ứng nông sản quốc tế. Việc hiểu rõ và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định KDTV không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là biện pháp chiến lược giúp các doanh nghiệp Việt Nam duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu bền vững, đồng thời bảo vệ tài nguyên thực vật quý giá của đất nước.

– Thực trạng về công tác KDTV tại Thanh Hóa: Công tác quản lý đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn không ít khó khăn. Chi cục Trồng trọt và BVTV đã triển khai giám sát sinh vật gây hại trên các cây trồng chủ lực và thực hiện kiểm dịch đối với nông sản vận chuyển nội địa, xuất khẩu, tuy nhiên tần suất giám sát ở cơ sở còn chưa đồng đều. Một số địa phương còn lúng túng trong việc phối hợp giám sát vùng trồng, theo dõi dịch hại và thực hiện quy trình thông báo khi phát hiện đối tượng sinh vật gây hại lạ. Năng lực kiểm nghiệm và phân tích mẫu còn hạn chế, chưa đáp ứng kịp yêu cầu một số thị trường khó tính, dẫn đến phụ thuộc vào cơ sở xét nghiệm tuyến trung ương. Việc lấy mẫu, ghi chép, cập nhật số liệu đôi khi chưa tuân thủ đầy đủ quy trình, đặc biệt tại các vùng sản xuất nhỏ lẻ. Nhiều vùng trồng và CSĐG sau khi được cấp mã số vẫn chưa duy trì tốt điều kiện KDTV, dẫn đến nguy cơ vi phạm yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp và HTX còn thiếu hiểu biết về quy trình khai báo KDTV, khiến thủ tục kéo dài hoặc sai sót trong hồ sơ. Mặc dù vậy, tỉnh đã có định hướng, chính sách hỗ trợ, tạo cơ sở, tiền đề để nâng cao chất lượng quản lý KDTV trong thời gian tới.

– Hệ thống các văn bản về KDTV: Kiểm dịch thực vật tại Việt Nam được quy định chính thức bởi Luật Bảo vệ và KDTV số 41/2013/QH13. Các quy định chi tiết được triển khai thông qua Nghị định số 116/2014/NĐ-CP ngày 04/12/2014 của Chính phủ, cùng các Thông tư hướng dẫn thực hiện, bao gồm: Thông tư số 35/2015/TT-BNNPTNT ngày 14/10/2015 về kiểm dịch thực vật nội địa; Thông tư số 04/2023/TT-BNNPTNT ngày 15/8/2023, ban hành danh mục đối tượng KDTV; Văn bản số 06/VBHN-BNNPTNT ngày 10/03/2023, quy định chi tiết về quy trình, hồ sơ và thủ tục thực hiện KDTV đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh và sau nhập khẩu;….

Hệ thống văn bản này tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để tổ chức thực hiện kiểm dịch thực vật, đảm bảo an toàn sinh vật, chất lượng nông sản và phù hợp với yêu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

Trong đó Thông tư số 35/2015/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) về kiểm dịch thực vật nội địa có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sản xuất nông nghiệp và hệ sinh thái trên phạm vi lãnh thổ Việt Nam. Cụ thể:

Đối với giống cây trồng nhập nội: Phải có giấy chứng nhận KDTV nhập khẩu; sau khi gieo trồng tại địa phương, cần tiến hành điều tra và giám sát sinh vật gây hại trên giống cây trồng mới nhập khẩu (Điều 4).

Đối với hàng hóa thuộc diện KDTV bảo quản trong kho: Các cơ sở sản xuất, gia công, chế biến và tiêu thụ thực vật phải tiến hành điều tra và theo dõi sinh vật gây hại định kỳ (Điều 9). Điển hình, kết quả điều tra, giám sát trong năm 2025 đã phát hiện đối tượng Mọt đậu Mê-hi-cô (Zabrotes subfasciatus Boheman) – là đối tượng KDTV của Việt Nam gây hại trên lô đậu đen 4,98 tấn tại chợ đầu mối Đông Hương.

Khi xử lý đối tượng sinh vật gây hại, đặc biệt là đối tượng KDTV: Các tổ chức hành nghề xử lý vật thể thuộc diện KDTV phải thông báo về Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh để được giám sát hoạt động xử lý (Điều 12).

Vùng sản xuất tập trung: Đối với cây trồng chủ lực có tiềm năng xuất khẩu, có thể xây dựng vùng không nhiễm sinh vật gây hại và áp dụng các biện pháp duy trì vùng không nhiễm dịch hại (Điều 6).

Đối với hàng hóa đã được xử lý tại cửa khẩu: Khi đưa về sử dụng tại địa phương, phải được theo dõi, giám sát chặt chẽ. Nếu phát hiện đối tượng KDTV hoặc sinh vật gây hại lạ, phải áp dụng các biện pháp diệt trừ triệt để theo quy định (Điều 10). Tại Thanh Hóa năm 2020, lô hàng 285,180 tấn hạt lúa mạch nhập khẩu từ Ukraine của Công ty CP Nông sản Phú Gia bị nhiễm mọt thóc (Sitophilus granarius Linnaeus). Sau khi xử lý bằng Methyl Bromide tại cửa khẩu, khi đưa về địa phương sử dụng, Chi cục đã điều tra, giám sát và theo dõi cho đến khi lô hàng được sử dụng hết làm nguyên liệu chế biến TĂCN.

+ Văn bản Bộ Nông nghiệp và Môi trường mới phân quyền cho Chủ tịch UBND tỉnh về thực hiện công tác KDTV:

Nghị định số 136/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường (Tại Điều 6-phân quyền cho CT UBND cấp tỉnh thực hiện 3 nhiệm vụ, trong đó có NV: Cấp thẻ hành nghề xử lý vật thể thuộc diện KDTV quy định tại điểm b khoản 2 Điều 37 Luật BV&KDTV);

Thông tư số 12/2025/TT-BNNMT ngày 19/6/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định nhiệm vụ quyền hạn của Bộ trưởng Bộn Nông nghiệp và Môi trường trong lĩnh vực Trồng trọt và BVTV phân quyền cho chủ tịch UBND tỉnh, (trong đó: tại Điều 23 – Cấp lại Thẻ hành nghề xử lý vật thể thuộc diện kiểm dịch thực vật quy định tại Điều 9 Thông tư số 05/2015/TT BNNPTNT ngày 12 tháng 02 năm 2015 quy định về trình tự, thủ tục cấp Giấy chứng nhận hành nghề xử lý vật thể thuộc diện kiểm dịch thực vật).

– Định hướng trong thời gian tới đối với công tác KDTV: Tăng cường công tác KDTV trên các cây trồng chủ lực, gắn với duy trì và cập nhật mã số vùng trồng. Giám sát sinh vật gây hại sẽ được thực hiện thường xuyên, áp dụng công nghệ số và nhật ký điện tử để truy xuất nguồn gốc. Vùng trồng phải tuân thủ quy trình sản xuất an toàn, ghi chép đầy đủ việc sử dụng vật tư nông nghiệp và biện pháp xử lý dịch hại theo SOP. Đồng thời, CSĐG sẽ được chuẩn hóa, đảm bảo vệ sinh, phân loại và đóng gói đúng tiêu chuẩn. Cơ quan quản lý, HTX, doanh nghiệp và người sản xuất sẽ phối hợp chặt chẽ để nâng cao năng lực tuân thủ, giảm rủi ro vi phạm và nâng cao chất lượng nông sản xuất khẩu./.

Nguồn: Trạm KDTV nội địa